این پژوهش به منظور تحلیل محتوای مفاهیم و مضامین اخلاقی در قرآن کریم و با هدف ارائه یک مدل از نظام اخلاقی تربیتی آموزشی بر اساس مفاهیم اخلاقی قرآن انجام گرفته است.
در این مطالعه برای بررسی داده‌ها از روش توصیفی، تحلیلی و استنتاجی استفاده شده است و سپس به روش کمی تفکیک و دسته بندی آیات، سنجش فراوانی واژگان کلیدی انجام شده است و با فن تحلیل محتوای کیفی مضامین و مفاهیم، نقاط تمرکز و جهت گیری هر کدام از عبارات و آیات با استفاده از تفسیر المیزان استخراج شده است.
یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد قرآن کریم به همه ی ابعاد اخلاق فردی، اجتماعی و زیست محیطی توجه دارد، بنابراین برای دستیابی به اخلاقی صحیح و کارآمد، می توان از قرآن کریم الگو گرفت و همچنین اخلاقی کردن انسان ها از دغدغه‌های اصلی هر نظام تربیتی و آموزشی است. بهتر است که تربیت اخلاقی متناسب با اهداف، مبانی و روش های برگرفته از دین مبین اسلام عرضه گردد که اصلی ترین هدف تربیتی آن قرب به خدا می باشد و مطابق با این آموزه ها، مبانی توحید، فطرت، اختیار، معرفت‌پذیری انسان تبیین گردید و با توجه به این مبانی روش های تربیتی تعیین شده شامل: روش حبّ عبودی، روش موعظه و نصیحت، روش الگوسازی با بیان داستان و مثال، روش پرسش و پاسخ، امر به معروف و نهی از منکر، روش مواجه شدن با نتایج اعمال، روش تکلیف به اندازه توان، روش ایجاد انگیزه، روش تفکر و مطالعه، روش تشویق و تنبیه می باشد.
نتایج تحقیق حاکی از آن است که با توجه به بیشتر و گسترده‌تر شدن موانع، راه تربیت اخلاقی مشکل تر شده است که با الگوگیری از مفاهیم اخلاقی قرآن و اجرای راهکارهای درست تربیتی آن می‌توان به اهداف متعالی تربیت اخلاقی دست‌یافت.
1.1 مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 3
2.1 بیان مساله…………………………………………………………………………………………………………………………………………. 3
3.1 اهمیت و ضرورت مساله…………………………………………………………………………………………………………………… 6
4.1 اهداف تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………………. 7
5.1 سوالات تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………………….. 7
6.1 تعریف اصطلاحات…………………………………………………………………………………………………………………………….. 8
1.6.1 اخلاق…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 8
2.6.1 قرآن ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 8
3.6.1 تربیت…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 8
4.6.1 نظام تربیتی…………………………………………………………………………………………………………………………………… 8
5.6.1 تربیت اخلاقی……………………………………………………………………………………………………………………………….. 9
فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق
1.2 مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 11
2.2 تعریف مفهوم اخلاق………………………………………………………………………………………………………………………… 11
3.2 دیدگاه ها و مکاتب موجود در مورد اخلاق …………………………………………………………………………………… 12
3.2. 1 اخلاق توصیفى……………………………………………………………………………………………………………………………. 12
3.2. 2 اخلاق هنجارى یا دستورى………………………………………………………………………………………………………… 13
3.2. 2. 1 دیدگاهها و نظریات غایتگرایانه ………………………………………………………………………………………….. 14
3.2. 2. 1.1کورتالیسم …………………………………………………………………………………………………………………………. 14
3.2. 2. 1.2 اپیکوریسم…………………………………………………………………………………………………………………………. 15
3.2. 2. 1.3مکتب جرمی بنتام…………………………………………………………………………………………………………….. 15
3.2. 2. 1.4مکتب استوارت میل………………………………………………………………………………………………………….. 16
3.2. 2. 1.5مکتب کمال گرایی فریدریش نیچه………………………………………………………………………………….. 16
3.2. 2. 2 دیدگاهها و نظریات وظیفهگرایانه…………………………………………………………………………………………. 17
3.2. 2. 2. 1 مکتب کانت……………………………………………………………………………………………………………………… 17
3.2. 3 فرا اخلاق…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 17
3.2. 3 .1 طبیعتگرایی اخلاقی……………………………………………………………………………………………………………. 18
3.2. 3 .2 غیرطبیعتگرایی اخلاقی (یا شهودگرایی)………………………………………………………………………….. 18
3.2. 3 .3 غیر شناختگرایی اخلاقی (یاعاطفهگرایى)…………………………………………………………………………. 19
4.2 دیدگاه صاحب نظران در مورد اخلاق…………………………………………………………………………………………….. 19
5.2 دیدگاه صاحب نظران مسلمان راجع به اخلاق………………………………………………………………………………. 21
- 6 اخلاق دینی، دین، پشتوانه اخلاق…………………………………………………………………………………………………. 25
- 7 نظام تربیتی اخلاق قرآنی………………………………………………………………………………………………………………. 26
8.2 پیشینه تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………………….. 28
1.8.2 پژوهش‌های انجام شده در داخل کشور……………………………………………………………………………………… 28
فصل سوم: روش شناسی تحقیق
1.3 مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 32
2.3 روش شناسی تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………… 32
3.3 جامعه آماری و نمونه………………………………………………………………………………………………………………………… 33
3 .4 ابزار جمع‌آوری داده‌ها……………………………………………………………………………………………………………………… 33
- 5 روش تجزیه و تحلیل داده‌ها……………………………………………………………………………………………………………. 34
فصل چهارم: یافته‌های تحقیق
1.4 .مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 36
2.4 پرسش اول تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………………….. 37
2.4. 1 مفاهیم و مضامین اخلاقی در قرآن کدامند؟……………………………………………………………………………. 37
1.2.4. 1 اخلاق فردی…………………………………………………………………………………………………………………………….. 37
1.1.1.2.4 خودشناسی …………………………………………………………………………………………………………………………. 37
2.1.1.2.4 کار و تلاش …………………………………………………………………………………………………………………………. 44
3.1.1.2.4 سلامت جسم و تن ……………………………………………………………………………………………………………. 47
1.2.4. 2 اخلاق اجتماعی………………………………………………………………………………………………………………………. 50
1.2.1.2.4 پدر و مادر…………………………………………………………………………………………………………………………….. 50
2.2.1.2.4 همسر……………………………………………………………………………………………………………………………………. 52
3.2.1.2.4 فرزندان…………………………………………………………………………………………………………………………………. 53
4.2.1.2.4 معلم و راهنما………………………………………………………………………………………………………………………. 56
5.2.1.2.4 شاگردان……………………………………………………………………………………………………………………………….. 56
6.2.1.2.4 ایتام………………………………………………………………………………………………………………………………………. 57
7.2.1.2.4 مستمندان و مستضعفان……………………………………………………………………………………………………… 61
8.2.1.2.4 همسایگان…………………………………………………………………………………………………………………………….. 64
9.2.1.2.4 دشمنان و مشرکان………………………………………………………………………………………………………………. 65
10.2.1.2.4 منافقین……………………………………………………………………………………………………………………………… 57
1.2.4. 3 اخلاق محیط زیست……………………………………………………………………………………………………………….. 68
1.3.1.2.4 طبیعت…………………………………………………………………………………………………………………………………. 68
2.2.4 پرسش دوم تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………… 72
1.2.2.4 مبانی هستی شناختی و انسان شناختی …………………………………………………………………………….. 72
3.2.4 پرسش سوم تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………… 76
3.2.4 .1 اهداف تربیت اخلاقی……………………………………………………………………………………………………………… 77
1.1.3.2.4 هدف کلی…………………………………………………………………………………………………………………………….. 77
2.1.3.2.4 اهداف جزیی………………………………………………………………………………………………………………………… 78
1.2.1.3.2.4 دستیابی به اخلاق فردی………………………………………………………………………………………………… 78
2.2.1.3.2.4 دستیابی به اخلاق اجتماعی………………………………………………………………………………………….. 78
3.2.1.3.2.4 دستیابی به اخلاق زیست محیطی………………………………………………………………………………… 79
2.3.2.4 مبانی تربیت اخلاقی………………………………………………………………………………………………………………… 80
1.2.3.2.4 توحید…………………………………………………………………………………………………………………………………… 80
2.2.3.2.4 فطرت ………………………………………………………………………………………………………………………………….. 81
3.2.3.2.4 اختیار……………………………………………………………………………………………………………………………………. 82
4.2.3.2.4 معرفت پذیری انسان……………………………………………………………………………………………………………. 83
3.3.2.4 شیوه‌های تربیت اخلاقی در قرآن…………………………………………………………………………………………… 84
1.3.3.2.4 روش حبّ عبودی……………………………………………………………………………………………………………….. 84
2.3.3.2.4 روش موعظه و نصیحت………………………………………………………………………………………………………. 85
3.3.3.2.4 روش الگوسازی با بیان داستان و مثال………………………………………………………………………………. 86
4.3.3.2.4 روش پرسش و پاسخ…………………………………………………………………………………………………………… 87
5.3.3.2.4 امر به معروف و نهی از منکر…………………………………………………………………………………………………. 88
6.3.3.2.4 روش مواجه شدن با نتایج اعمال………………………………………………………………………………………….. 88
7.3.3.2.4 روش تکلیف به اندازه توان…………………………………………………………………………………………………….. 89
8.3.3.2.4 روش ایجاد انگیزه…………………………………………………………………………………………………………………… 90
9.3.3.2.4 روش تفکر و مطالعه……………………………………………………………………………………………………………….. 91
10.3.3.2.4 روش تشویق و تنبیه………………………………………………………………………………………………………… 92
فصل پنجم: بحث، نتیجه گیری و پیشنهاد‌ها
1.5 مروری بر یافته‌های پژوهش……………………………………………………………………………………………………………. 95
1.1.5 مرور یافته‌های پرسش اول…………………………………………………………………………………………………………. 95
2.1.5 مرور یافته‌های پرسش دوم………………………………………………………………………………………………………….. 96
3.1.5 مرور یافته‌های پرسش سوم……………………………………………………………………………………………………….. 97
2.5 بحث و گفتگو…………………………………………………………………………………………………………………………………… 99
3.5 محدودیت‌های تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………… 100
4.5 پیشنهادات تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………… 101
منابع
منابع فارسی……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 104
منابع خارجی……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 105
فهرست جداول
صفحه
جدول4-1 فراوانی شاخصهای اخلاق فردی……………………………………………………………………………………………. 70
جدول 4-2 فراوانی شاخصهای اخلاق اجتماعی……………………………………………………………………………………. 71
جدول 4-3 فراوانی شاخصهای اخلاق محیط زیست…………………………………………………………………………….. 71
. مقدمه
قرآن، بی شک کتاب بزرگ اخلاقی است و یکی از اهداف اصلی اش اصلاح و تکامل اخلاق بشر می باشد، آموزه های نظری وعملی این کتاب آسمانی، که سندی الهی و گنجینه ی معارف و اخلاق است، نظامی می سازد که در آن، هرکس به انسان کامل اخلاقی تبدیل می شود.
برای دانلود متن کامل پایان نامه کلیک کنید
نظرات شما عزیزان:
خبرنامه وب سایت:
تبادل لینک هوشمند 